İtikaf, dini açıdan derin bir inancı olan ve İslam'ı yaşam biçimi olarak benimseyen müslüman kişiler tarafından yerine getirilen, belirli bir sürece verilen isimdir. Bu süreç içerisinde kişiler, dünyevi işlerden uzaklaşarak, sadece ibadet etmek amacıyla camilerde kalarak Allah'a daha yakın olmayı hedeflerler. İtikaf etmenin kendi içinde başlı başına belirli kuralları vardır ve bu kurallara uyulmadığında itikaf bozulur, dolayısıyla kişinin baştan başlaması gerekir. İtikaf, sadece belli bir dönemde değil, kişinin iç dünyasında manevi bir arınma ve yenilenme süreci olarak da önem taşır.
- Akli dengesi yerinde olan, ergenlik çağına gelmiş ve bilinçli kişilerin yapması şarttır. Bu kişiler itikafa niyet ettiklerinde, belirli ihtiyaçlar ve zorunluluklar haricinde, beş vakit namaz kılınan camide kalırlar.
- Amaç ise, Allah'a daha yakın olmak ve sürekli ibadet halinde bulunmaktır.
Bu özel ibadet şekli, müslümanların maneviyatını güçlendiren ve onları dünyevi meşguliyetlerden uzaklaştırarak ruhsal bir huzura ulaştıran kıymetli bir zaman dilimidir.
İtikaf etmek, müslüman kişilerin ibadet amacı güderek belirli bir süreyi camide geçirme pratiğidir. Bu sürece girmek isteyen kişiler önce yeteri kadar bilgi sahibi olması gerekir. İtikafa girmek için, önce süreci geçirmek adına caminin görevli imamından izin almak ve itikaf hakkında bilgi almanız gerekir. Bu ön hazırlıklar, itikafı doğru bir şekilde yerine getirmenin temel adımlarıdır.
Bu süreçte, camiden kesinlikle çıkılmaması gerekir. Cami içinde kalınması gerek süre, genellikle on gündür. Ancak, itikaf için on gün mecburi bir zorunluluk değil, eğer ki adağa yönelik değilse, on gün olmak zorunda değil. İtikaf süresince, katılımcıların manevi bir tecrübe edinmeleri ve kendilerini tamamen ibadete adamaları beklenir.
İtikafa başlamadan önce, kişinin doğru şekilde niyet etmesi esastır. Niyet etmek, bu ibadeti gerçekleştirme arzusunu içselleştirmek ve Allah'a yakınlaşma amacını belirlemek anlamına gelir. İtikaf, sadece fiziksel bir varlıkta bulunmak değil, aynı zamanda ruhsal bir yolculuğa çıkma pratiğidir. Bu yüzden, niyetin samimiyeti ve itikaftaki amacın netliği büyük önem taşır.
Kur'an'da İtikaf ibadeti, Hz. İbrahim'den beri bilinir. Kur-an'ı Kerim'de, İbrahim ve İsmail'in, tavaf edecekler için kendi ibadete verecekler, rüku ve secde edecekler için "evimi temiz tutun" diye talimat verdik (Bakara, 2/125) buyurularak, itikaf yapılacağı yerden bahsedilir. Başka bir ayette, "mescidlerde ibadete çekilmişken, kadınlara cinsel ilişkide bulunmayın" (Bakara, 2/187) buyrularak, itikafa girenlerin eşlerinden uzak durması gerektiği vurgulanmaktadır.
Merak edilen sorulardan biri İtifaka ne zaman girilir konusudur. Bilinenlerin aksine, İtikafa girmek için zorunlu olan bir süre yok. Ancak, Hz. Muhammed efendimiz bir çok hadiste, ramazan ayının son on gününde İtikafa girilmesinin gerektiği konusunda daha doğru olduğunu söylemiştir. Bu durumda İtikaf, her ne kadar evde yapılmayacağı düşünülse de, camilerde ve mescitlerde yapılır. İtikaf, evlerde yapılmaz olarak kabul edilen en önemli kurallardan biridir.
Hz. Âişe, şu ifadeleri kullanmıştır: “Resûlullah (sav), Ramazan ayının son on gününde itikâfa çekilirdi ve "Kadir Gecesi'ni Ramazan'ın son on günü içinde bulun." tavsiyesinde bulunurdu.” (Buhârî, Fadlü leyleti’l-kadr, 3)
Hz. Âişe (ra) tarafından aktarıldığı üzere, Hz. Peygamber (sav), vefatına dek Ramazan ayının son on günü süresince itikâf ibadetini yerine getirirdi. (Buhârî, İtikâf, 1)
Hz. Resûlullah (s.a.v), itikaf halinde olan bir kişi hakkında şu ifadeleri kullanmıştır: "Bu kişi, günah eylemekten kaçınır ve hayatın çeşitli alanlarında her türlü iyiliği yapmış bir birey gibi, ona iyilikler atfedilir." (İbn Mâce, Sıyâm, 67)
İtikaf, İslami bir ibadet şekli olup, bireyin dünyevi meşgalelerden uzaklaşarak belirli bir süre boyunca cami gibi kutsal bir mekânda inzivaya çekilmesini ifade eder. Bu süreç, kişinin nefsini, günlük yaşamın getirdiği yasaklardan korumak ve manevi bir arınma yaşamak adına oldukça etkili bir yöntem olarak kabul edilir. İtikafın temel amacı, bireyin dış dünyadan sıyrılarak rabbi ile yakın bir ilişki kurmasını sağlamak ve bu süreç içerisinde zikir, dua ve tefekkür ile manevi hayatını zenginleştirmesine imkan sunar. Yanı sıra, bu dönem kişinin kendisine içsel bir yolculuk yapması ve spiritüel bir yenilenme sürecine girmesi için de bir fırsat teşkil eder.
İtikaf kavramı, İslam inancında önemli bir ibadettir ve belirli şartlara bağlıdır. İtikafa girmek için belirli zorunluluklara uyulması gerekmektedir. Bu şartlara riayet edilmediğinde, itikaf niyeti bozulur. İtikafın ana şartları şu şekildedir;
Definli bir törenle vefat edene cemaat tarafından dua etmek,
İtikaf sürecinde cami veya mescidin dışına çıkıldığında, itikafın bozulmuş olur.
Tam bir baygınlık durumu yaşamak, itikafın bozulmasına neden olabilir çünkü bu durum bilincin tamamen kaybolmasına yol açabilir.
Farklı cinsiyetten kişilerle yakın temas kurmak, itikaf ibadetini geçersiz kılar.
Oruç tutmamanın itikafı geçersiz kıldığı bilinmektedir.
Hasta ziyaret etmeyi istikap etmek.
Sağlık sorunları sebebiyle yapılan itikafın gerçekleştirildiği cami veya mescitten dışarıya çıkmak ve hatta kısa süreli de olsa hastaneye gitmek, itikafı bozan durumlar arasında sayılabilir.